Vanuit de trein zie ik de eerste herfstige bossen: blaadjes die geel, oranje en bruin kleuren. De zon laat de randjes oplichten. Ik kan niet wachten om uit te stappen! Mijn wandelschoenen heb ik al aan, mijn rugzak ingepakt. Zodra de trein in de Harz stopt, ga ik op pad. Wandelen, mountainbiken, klauteren en vooral heel erg van de herfst genieten. In de vijf dagen die volgden, leerde ik de Harz als outdoor-paradijs voor buitenmensen kennen! Wil je op een korte wandeltrip of een actieve herfstvakantie naar de Harz? Dan heb ik heel veel tips voor je.
Advertentie: Dit artikel bevat promotie voor mijn samenwerkingspartner Harzer Tourismusverband e.V., die mij voor deze reis heeft uitgenodigd. Alles wat je in dit artikel leest, is gebaseerd op mijn eigen ervaring en mening.
Goslar: mountainbiken, wandelen en een ondergronds avontuur
Mijn outdoor-trip begon ik aan de poorten van het middelgebergte: in Goslar en Bad Harzburg. Ik maakte de eerste korte herfstwandelingen en deed iets wat ik nog nooit eerder had gedaan: e-mountainbiken. Het werd modderig, erg modderig. Maar vooral heel leuk!
Mountainbiken in de Oberharzer Wasserwirtschaft
Flats. Bij de eerste modderplas is mijn schone broek verleden tijd. “Er is een reden dat het hier het Wasserregal heet,” zegt Maurice Schwamberger lachend. We zijn net met de e-mountainbikes vanaf het OutdoorCenter Harz vertrokken en hij is vandaag mijn gids. Water gaan we onderweg inderdaad nog veel tegenkomen. Maar de naam van het gebied komt natuurlijk niet van de regenplassen. De Oberharzer Wasserwirtschaft, ook wel Wasserregal genoemd, bestaat uit 107 historische vijvers, sloten met een totale lengte van 310 km en waterlopen met een totale lengte van 31 km. Zo’n 800 jaar geleden werd dit waternetwerk aangelegd om energie op te wekken voor de mijnbouw. Toen de mijnen verleden tijd waren, kwam de Oberharzer Wasserwirtschaft op de lijst met UNESCO-werelderfgoed. Sommige vijvers dienen nog als drinkwatervoorziening, maar het overgrote deel van de Wasserwirtschaft is vrij toegankelijk en perfect om te wandelen en mountainbiken.
Dat laatste mocht ik zelf ervaren tijdens een tour van ruim 40 km op de e-mountainbike. We slingeren langs de ondiepe kanalen en zien de ene na de andere vijver. Nu eens fietsen we over een smal pad tussen twee vijvers door, dan weer moeten we flink trappen om langs een rij vijvers te fietsen, die als een soort waterval aan elkaar ‘geregen’ zijn. Het is er prachtig. Ook mooi zijn de uitzichten onderweg, bijvoorbeeld vanaf de Schalker Turm en de Bocksberg, maar ook tussendoor als de bomen ruimte overlaten om het dal in te kijken. Met een e-mountainbike lijkt het net alsof je constant meewind hebt en ik kan er geen genoeg van krijgen. En dus maken we nog een paar extra slingers: naar de Stabkirche van Hahnenklee, naar de Pfauenteichen die samen een langgerekte waterval vormen en over smalle paadjes vol boomwortels. Ik zoek mijn grenzen bij het mountainbiken op: nóg een hobbeliger paadje, nóg een diepere modderplas. Onder toeziend oog van Maurice, die tegelijkertijd de route aan mijn kunnen aanpast en onderweg vertelt over de omgeving. 44 kilometer fietsen we uiteindelijk, de modder moet ik dan uit mijn gezicht vegen. Nog 2256 km aan MTB-routes van het Volksbankarena Harz-netwerk te gaan!
Praktische informatie: mountainbiken in de Harz
- Bij OutdoorCenter Harz in Claustal-Zellerfeld kun je (e-)mountainbikes huren of een tour met gids boeken. Tours met een gids worden speciaal op jou en je groep aangepast.
- Vanuit Goslar bereik je het OutdoorCenter Harz met verschillende busverbindingen. De makkelijkste optie is bus 830 (later 840) van Goslar ZOB naar Claustal-Zellerfeld Jugendherberge. Dat duurt ongeveer een uur.
- Bekijk onze route door het Oberharzer Wasserregal op Komoot of zoek zelf een route uit via de Volksbank Arena Harz
Op ondergronds avontuur: de Rammelsbergmijnen in Goslar
Mijn ogen moeten even wennen aan het licht. Of eigenlijk: het gebrek aan licht. Mijn gids, dr. Martin Wetzel, heeft me net op een model laten zien waar we onder de grond gaan. Ik weet daarom dat we nauwelijks zijn afgedaald, maar dat de Rammelsberg wel steeds hoger boven ons wordt. Het voelt daardoor het alsof we metersdiep onder de grond zijn. Nog tot in de jaren 90 werd hier erts gewonnen. De vroegste geologische vondsten die op mijnbouw duiden zijn al 3000 jaar oud! Vlak nadat de mijnbouw werd gestopt, werd de Rammelsberg UNESCO-cultuurerfgoed. In de jaren erna werd gezorgd dat de voormalige mijn toegankelijk voor bezoekers werd. En zo kun je vandaag de dag op een ondergronds avontuur: te voet of met het treintje.
Ik koos voor het eerste en wandel door de smalle, donkere gangen. Martin Wetzel stopt bij een wit-blauw gekleurde wand. Hij vertelt dat het zink- en koperafzettingen zijn. Het regenwater neemt ze mee naar binnen en in de mijnbouwgangen komen ze voor het eerst weer in aanraking met zuurstof, waardoor het mineralen oxideren. Het ziet eruit als kunst. En met kunst blijkt het ook iets te maken te hebben. “Een tijdje geleden waren hier onderzoekers uit Nederland die wilden kijken of Van Gogh misschien verfpigmenten uit de koperafzetting van de Rammelsberg gebruikte,” vertelt dr. Wetzel. Dat bleek niet zo te zijn, maar fascinerend zijn de kleuren wel. En er wacht me nog een andere verrassing: vanaf deze herfst draait het 9 meter grote waterrad weer. Vroeger werd het gebruikt om een touw in gang te zetten, dat ertstonnen omhoog en omlaag kon vervoeren. Een enorme machine, die door de machinist niet eens gezien kon worden want hij zat in donker een kamertje vele meters bij het waterrad vandaan.
Dit soort en vele andere verhalen hoor je tijdens een rondleiding door het Besucherbergwerk Rammelsberg.
Wandelen door de bergen van Goslar
Ook boven de grond kun je goed wandelen bij de Rammelsberg. Na de rondleiding door de mijnen piepte de zon tussen de wolken door en besloot ik nog een wandeling te maken. Het ging steil omhoog de Rammelsberg op, waar ik een schitterend uitzicht op Goslar en de herfstige bossen van de Harz had. Het overgrote deel van de heide was uitgebloeid, maar hier en daar ontdekte ik nog een fris paars plantje. De rotsige paadjes deden me bijna aan de Alpen denken. Een verrassende start van de wandeling!
Met de hoogtemeters was het nog niet gedaan. Hier merk je echt goed dat de Harz een van Duitslands middelgebergtes is. Het was nog even flink zwoegen tot ik bij het startpunt van de paragliders aankwam. Er rende net een paraglider van de heuvel af, zo het panorama-uitzicht over Goslar tegemoet. Vanaf daar wandelde ik door de bossen, over de Giengesberg in de richting van Goslar. Bijna in het dal aangekomen kun je zo de stad in wandelen of je wandelt net als ik nog een stuk aan de bosrand met uitzicht op de stad.
Langs de Teufelsmauer van Blankenburg naar Quedlingburg – de wandeling in het kort
- Lengte: 10 km
- Hoogtemeters: 440 m omhoog, 440 m omlaag
- Moeilijkheidsgraad: gemiddeld
- Bereikbaar met het OV: ja, vanaf Goslar kun je met bus 803 of 809 naar het Besucherbergwerk en daar beginnen met deze wandeling.
- Bekijk de route op Komoot
Vakwerkstad Goslar: je kijkt je ogen uit!
Niet alleen de voormalige mijn in Goslar staat op de lijst met UNESCO-werelderfgoed. Ook de historische binnenstad! En terecht. Als ik mijn wandelingetje door de stad op het marktplein begin, denk ik: “Wow, echt mooi hier.” Ik loop een willekeurig straatje in en het wordt alleen maar mooier. Houd je van vakwerk? Dan is Goslar echt je stad. De gekleurde gevels met houten balken worden afgewisseld met sierlijke patronen van leisteen. In totaal telt Goslar 1500 vakwerkhuizen. Het maakt dus echt niet uit welke kant je op loopt, het is overal mooi. Mijn favoriete plekken in Goslar waren:
- De Neue Straße, waar links en rechts van het beekje de mooiste vakwerkhuizen staan.
- Het Schuhhof waar je even op het bankje in het midden van het plein kunt gaan zitten om de omringende huizen en het patroon van keitjes op de grond te bewonderen.
- De Peterstraße, die in een mooie boog op het Frankenberger Kloster toeloopt.
Zweven en wandelen tussen de boomkronen in Bad Harzburg
Vanaf Goslar ben je binnen een kwartiertje met de bus of trein in Bad Harzburg. Dit stadje ligt aan de rand van het Nationaal Park Harz en biedt een aantal bijzondere manieren om van de natuur te genieten. Je kunt uitstekend wandelen vanuit Bad Harzburg, maar ook eens iets heel nieuws proberen. Aan de voet van de Burgberg vind je het Boomkroonpad. Op een hoogte van 26 meter kun je een kilometer tussen de boomkronen wandelen. Even bevind je je op één hoogte met de vogels, met de bladeren en met de eenkhoorns. Onderweg kun je bij 33 stations iets leren over de bomen, bosbewoners, houtindustrie en het klimaat. Zelf vind ik het einde van de middag een mooi moment voor een wandeling over het boomkroonpad in Bad Harzburg, wanneer de zon laag staat en de goudgele herfstblaadjes het laatste zonlicht vangen.
En dit is niet de enige bijzondere activiteit op de Burgberg in Bad Harzburg. Als je via het wandelpad of met de kabelbaan de Burgberg op gaat, kun je zwevend weer naar beneden. Nee, niet met een parachute, maar met de BaumSchwebeBahn. Een kleine tien minuten zweef je tussen de boomtoppen door met uitzicht op de heuvels van de Harz. Een relaxte ervaring. Zo relaxt, dat ‘ie voorbij is voordat je er erg in hebt. Dus vergeet vooral niet te genieten!
Wandelen door het land van mythen en sagen in de omgeving van Quedlinburg
Deel twee van mijn herfstige outdoor-trip ging naar de noordoostelijke Harz. Vanuit Quedlinburg maakte ik een paar mooie wandelingen door indrukwekkende landschappen. Al vanuit de trein van Goslar naar Harz (1,5u met overstap in Halberstadt) zag ik de heuvels steeds iets hoger worden. Een voorproefje van wat me de komende dagen te wachten stond!
Via de Teufelsmauer van Blankenburg naar Quedlinburg
De Teufelsmauer, de ‘duivelsmuur’ – zodra ik ervan had gehoord, wilde ik er graag heen. Op drie plekken in de Harz staan er midden in het glooiende landschap opeens indrukwekkende rotsen. Grillige zandstenen rotsformaties, die al eeuwenlang tot de verbeelding spreken. En zo ontstonden er spannende sagen en legendes rondom de Teufelsmauer. De bekendste is waarschijnlijk de volgende. God en de duivel hadden een weddenschap om het land te verdelen: al het land dat de duivel in één nacht met een muur kon omheinen, mocht hij houden. Toen nog voor zonsopkomst een vrouw met een haan naar de markt ging om deze te verkopen, struikelde ze en de haan kraaide. De duivel dacht dat zijn tijd voorbij was en maakte woedend de muur kapot. Wat je vandaag de dag van de Teufelsmauer ziet, zouden de resten van dit duivelse bouwwerk zijn.
Dit is slechts een van de velen verhalen die er over de Teufelsmauer bestaan. Ga je zelf langs de Teufelsmauer in de Harz wandelen, begrijp je waarschijnlijk snel waarom. De rotsformaties zijn fascinerend. De Teufelsmauer bestaat uit drie delen:
- De Gegensteine bij Ballenstedt
- De Königstein, Mittelsteine en Papensteine tussen Weddersleben en Warnstedt
- Het Hamburger Wappen en de Heidelber, Großvater en Großmutter tussen Blankenburg en Timmenrode
En nu komt natuurlijk de vraag: waar kun je het mooiste wandelen? Een bijna onmogelijk te beantwoorden vraag. De Teufelsmauer tussen Blankenburg en Timmenrode is groot, je kunt er dwars overheen wandelen, op de rotsen klauteren en zelf vond ik dit stuk echt heel gaaf. Bij Weddersleben is de Teufelsmauer beschermd natuurgebied, dus je mag er alleen langs lopen. Maar omdat de rotsformaties hier midden in het open landschap liggen, zijn ze wel extra indrukwekkend. Heb je een goede conditie? Dan kun je van station Blankenburg naar station Quedlinburg langs twee delen van de Teufelsmauer wandelen. Ook het stuk natuur tussen de beide delen van de Teufelsmauer in ligt en het ‘staartje’ langs de Bode naar Quedlingburg zijn leuk om te lopen. Omdat de Gegensteine vrij klein zijn en uit de route liggen, heb ik deze in de route achterwege gelaten. Wie wel de hele Teufelsmauer wil zien, kan de Teufelsmauerstieg, eventueel in meerdere etappes, wandelen.
Langs de Teufelsmauer van Blankenburg naar Quedlingburg – de wandeling in het kort
- Lengte: 20 km
- Hoogtemeters: 320 m omhoog, 440 m omlaag
- Moeilijkheidsgraad: gemiddeld (de lengte en rotsige paden maken het zwaar)
- Bereikbaar met het OV: heel goed! Met start in Quedlinburg neem je de trein of bus naar Blankenburg en wandel je terug. Inkorten kun je de wandeling door bij Thale de trein of bij Weddersleben de bus terug naar Quedlinburg te nemen.
- Bekijk hier mijn route op Komoot
Wandeling door het idyllische en indrukwekkende Bodetal bij Thale
Miljoenen jaren lang heeft de rivier de Bode het keiharde, grijze gesteente in de Harz getrotseerd. Tussen Tresenburg en Thale is daardoor een prachtige kloof ontstaan: het Bodetal. En daarbij zijn verschillende gesteentes zoals graniet, leisteen, mica en kwarts aan de oppervlakte gekomen. Waar de kloof wat breder wordt, kabbelt de rivier rustig voort. Wordt het dal smaller, zoals bij de Bodekessel, baant de Bode zich kolkend een weg tussen het gesteente door naar beneden. Ik denk dat je het al begrijpt: het Bodetal is prachtig om te wandelen.
Veel wandelaars kiezen ervoor om van Thale naar Tresenburg te wandelen en de bus terug te nemen of de 10 kilometer over hetzelfde pad terug te wandelen. Als je niet vies bent van een paar hoogtemeters, zou ik je aanraden een rondje te lopen en ook langs de Hexentanzplatz en de Roßtrappe te wandelen. Zo zie je al het moois van het Bodetal en ben je af en toe ook weg van de toch wel toeristische wandelpaden. Onderweg staan je dan nog kleine verrassingen zoals een waterval, smalle paadjes vol boomwortels en heel veel mooie uitzichten te wachten.
Ook in het Bodetal gaan sagen en legendes rond. Zie jij de heksen dansen op het Hexentanzplatz? En ontdek je de hoefafdruk van het witte paard dat hier ooit in de afgrond sprong en zo prinses Brunhilde redde van ridder Bodo die tegen haar wil in met haar zou trouwen?
Wandelen door het Bodetal in de Harz – de wandeling in het kort
- Lengte: 16 km
- Hoogtemeters: 590 m omhoog, 600 m omlaag
- Moeilijkheidsgraad: zwaar (het aantal km in combinatie met de rotsige paden en hoogtemeters maken het zwaar, een stevige tred is belangrijk)
- Bereikbaar met het OV: heel goed! Thale is met de trein en bus bereikbaar vanuit veel verschillende plaatsen in de Harz. Als je wilt afkorten, kun je met de Seilbahn naar de Hexentanzplatz of vanaf de Roßtrappe terug met de stoeltjeslift.
- Bekijk hier mijn route door het Bodetal op Komoot
1300 vakwerkhuizen uit 6 eeuwen: het prachtige Quedlinburg
Liefhebbers van vakwerk, Middeleeuwse steden en pittoreske straatjes opgelet! Quedlinburg is niet alleen een goede uitvalsbasis voor veel wandelingen in de Harz, de stad zelf is zeker ook een bezoek waard. 1300 vakwerkhuizen telt Quedlingburg, uit wel zes verschillende eeuwen. Dat is een van de redenen dat het historisch centrum van Quedlinburg UNESCO-werelderfgoed is. Nog een reden is dat het Middeleeuwse stratenpatroon in de loop der jaren goed behouden is. Als je vandaag de dag door Quedlinburg wandelt, krijg je het gevoel dat je terug in de tijd gaat. Er is bijna niets veranderd!
Het interessante is dat je in Quedlinburg de verandering van het vakwerk in de loop der jaren kunt zien. Zo is er het roze vakwerkhuis aan het marktplein, dat al uit de 16e eeuw dateert, wat volgens de stadsgids te zien is aan de dikke, ietwat naar voren hangende balken aan de voorgevel en de lage plafonds. De gids neemt ons daarna mee door het klein steegje naar het Schuhhof. “Hier bevindt zich het smalste huis van Quedlinburg. Dat weten we omdat je kunt zien dat hier ooit twee opstapjes waren,” hij wijst naar de stenen onder de deur. Steen was duur dus het moet functioneel zijn geweest en dus moeten dit ooit twee verschillende huizen zijn geweest. Het ene na het andere interessante verhaal horen we tijdens de stadswandeling en ik heb het gevoel een tijdreis te maken.
Elke dag vindt om 11 uur een Duitstalige stadswandeling plaats, van april t/m oktober ook nog elke dag om 14 uur. Je loopt in twee uur vanaf het marktplein naar de Schlossberg en onderweg vertelt de gids van alles over Quedlinburg. Je kunt vooraf een plekje voor de stadswandeling reserveren. Liever zelf op pad? Met een Engelse of Duitse audiogids ontdek je Quedlinburg met 20 luisterstations.
Tijdens mijn outdoor-trip in de Harz heb ik veel plezier van de rugzak Osprey Tempest Pro 28 gehad. Deze multifunctionele rugzak is handig als je tijdens een reis verschillende activiteiten gaat doen. Zelf gebruik ik ‘m graag om te wandelen en fietsen. Bekijk mijn review van de Osprey Tempest Pro 28 om erachter te komen of deze rugzak misschien ook iets voor jou is.
Hotel- en restauranttips voor de Harz
- In Goslar overnachtte ik in Akzent Hotel Villa Saxer, een fijn hotel met een geweldig ontbijtbuffet en – als je mazzel hebt – een mooi uitzicht op de stad.
- Vega(n) eten in Goslar? Restaurant Schneeweiss & Rosenrot is echt een aanrader! Eenvoudige, maar smaakvolle gerechten en onwijs lekkere taartjes.
- In Bad Harzburg overnachtte ik in Sonnenresort Ettershaus. Je hebt de keuze uit comfortabele boomhuizen, hotelkamers en appartementen.
- Café Flora is een knus café midden in Bad Harzburg. De menukaart is indrukwekkend en er staan veel vega(n) opties op. Wil je in de herfstsfeer blijven? Dan kan ik je de warme kaneelwafels met pruimencompote aanraden.
- In Quedlinburg sliep ik in Hotel Theophano. ’s Avonds deed ik het raam open om naar de muzikanten op het marktplein te luisteren, ’s ochtends zag ik de zon achter de vakwerkhuizen opkomen. Het hotel is charmant oud en het ontbijtbuffet is er een om u tegen te zeggen.
- Rozemarijn-gnocchi met een salade van witlof, radicchio en fruit? Kan gewoon én smaakt ook nog eens heerlijk bij Schiller’s. Geserveerd met een grote glimlach, en een dekentje als het ’s avonds fris wordt buiten.
FAQ – (herfst)vakantie in de Harz
De Harz ligt tussen Hannover, Kassel en Leipzig. Het is het noordelijkste middelgebergte van Duitsland en goed bereikbaar vanuit Nederland.
Zeker! Tijdens mijn herfst-trip naar de Harz heb ik uitsluitend met het OV gereisd. Onder meer Goslar, Bad Harzburg, Quedlingburg, Thale en Blankenburg zijn vanuit het Nederland met de trein bereikbaar. Tussen deze en kleine steden rijden ook bussen. Van de bussen kun je gratis gebruik maken met het HATIX-ticket dat je bij veel accommodaties in de Harz krijgt.
Ik was weg van Goslar en Quedlinburg. Tevens zijn deze steden een goede uitvalsbasis voor outdoor-avonturen zoals wandelen en mountainbiken.
Je kunt wel twee weken op vakantie naar de Harz! Vanwege de ligging is de Harz ook geschikt voor een lang weekend of een midweek.
Voor mij het najaar. In de herfst en in het voorjaar is het rustiger in de Harz dan in de zomer(vakantie). Op de bekende plekken zijn ook in het weekend en op mooie dagen nog best veel mensen. Maar er gaat weinig op tegen de prachtige herfstkleuren die contrasteren met het grijze gesteente!
Dit artikel bevat affiliate links (gekenmerkt met *). Als je via een van deze links een bestelling doet, krijg ik daarvoor een kleine commissie. Dit kost jou natuurlijk niks extra’s. Bedankt!
