Zeg ik Füssen, denk je waarschijnlijk meteen aan Schloss Neuschwanstein. Het romantische kasteel dat de sprookjeskoning Lodewijk II van Beieren liet bouwen, is voor veel mensen dé reden om naar de Allgäu in Zuid-Duitsland te reizen. En terwijl je wandelingen in de omgeving van Füssen maakt, is het slot steeds weer vanuit een andere hoek te bewonderen. Maar het is zeker niet de enige highlight van de Ostallgäu. De bergen van de Ammergauer Alpen zijn fantastisch mooi en indrukwekkend. Hun ontoegankelijk lijkende ruigheid is verrassend goed begaanbaar. In de omgeving van Füssen kun je fantastisch wandelen door de bergen, ook als je met het openbaar vervoer reist.
- Voor koningen en hemelbestormers: de Wandertrilogie Allgäu
- Bergtoppen in zicht: van Halblech naar de Kenzenhütte
- Uitdagende bergwandeling van de Kenzenhütte naar de Tegelberg
- Van de Tegelberg naar het romantische stadje Füssen
- Tussen én over bergen: de Kesselrunde in de Ammergauer Alpen
- Wandelen in de Ammergauer Alpen bij Füssen met openbaar vervoer
- Lekker slapen: hoteltips voor Füssen en Halblech
- Lekker eten: restauranttips voor Füssen en omgeving
Voor koningen en hemelbestormers: de Wandertrilogie Allgäu
Ik wandelde in drie etappes de Himmelsstürmer-Route van Halblech naar Füssen, dwars door de indrukwekkende Ammergauer Alpen. Dit is een van de drie routes van het langeafstandswandelnetwerk Wandertrilogie Allgäu, waarmee je al wandelend alle facetten van de Allgäu kunt ontdekken.
Zo is er de bijna vlakke Wiesengänger-Route door het heuvellandschap, de wat uitdagendere Wasserläufer-Route door het Alpenvoorland en dus de alpine Himmelsstürmer-Route. Wandelen op drie niveaus dus, voor elk wat wils en elke route met zijn eigen bijzonderheden.
Het deel dat ik gewandeld heb, valt samen met het zuidelijke deel van de Königsalpen-Route, een langeafstandwandeling die begint en eindigt in Füssen. De naam van de route verraadt het al een beetje: Koning Lodewijk II van Beieren (ja, die van Neuschwanstein) was graag in deze bergen. Dit landschap inspireerde hem om sprookjesachtige gebouwen neer te zetten. De drie etappes die ik in de Ostallgäu heb gelopen, kun je goed met Füssen als uitvalsbasis wandelen. Met het openbaar vervoer kom je naar het start- en/of eindpunt van de routes, zodat je geen auto nodig hebt. Over deze opties lees je meer aan het einde van dit artikel. Je kunt onderweg ook in de berghutten overnachten.
Bergtoppen in zicht: van Halblech naar de Kenzenhütte
Ik had niet verwacht ooit iets te schrijven over de sfeer op een parkeerplaats, maar deze is het vermelden waard. Aan de voet van de Ammergauer Alpen, op de wandelparkeerplaats van Halblech, sta ik samen met een paar andere vroege vogels. Hier optimaliseren mensen hun wandel-outfit, daar stippelen wandelaars hun route uit op een grote kaart. We hebben allemaal een ding gemeen: we staan te popelen om de bergen in te gaan. Omwille van het weer hebben we besloten om de wandeling in omgekeerde volgorde te maken. We dat zijn de Vlaamse journalist Erik Van de Perre, beroepswandelaar en organisator van deze trip Christa Fredlmeier en ik. We laten ons dus eerst door de Kenzenbus omhoog naar de Kenzenhütte brengen en wandelen vanaf daar bergafwaarts naar Halblech.
‘Wir sind da!’ roept de buschauffeur om. Dat laat ik me geen twee keer zeggen, zwaai de rugzak op mijn rug en ga van start. Voordat het richting het dal gaat, wandelen we naar de Kenzenwasserfall. Het ochtendlicht geeft de waterval, die op een kleine vijf minuten lopen vanaf de hut ligt, een zachte gloed. Hier hoor je niets anders dan het klaterende water. Als een ander groepje wandelaars de natuurgeluiden doorbreekt, maken we ons klaar voor de wandeling naar Halblech.
📷 Erik Van de Perre
Het eerste halfuur wandelen we door het bos. Paddenstoelen en oranje kleurende blaadjes vertellen ons dat de herfst in aankomst is. De Kenzenbach is in deze tijd van het jaar maar een klaterend stroompje; de uitgesleten rotsen aan weerszijden verklappen de kracht waarmee het smeltwater in het voorjaar hier naar beneden dondert. Begeleid door het geluid van het water banen we ons door het bos een weg naar beneden.
De eerste blik op de bergen, die hebben we bij de Wankerfleck. Deze idyllische weide behoorde samen met de Kenzenwaterval tot de lievelingsplekken van koning Lodewijk II. Wie onderweg naar beneden heeft opgelet, zag een houten hut die nu van de jagersvereniging was. Vroeger woonden hier de lakeien als de koning de bergen in ging. Waarom de koning het hier zo mooi vond, is goed voorstelbaar als je over de weide met kronkelende, eeuwenoude ahornbomen wandelt. Met de grillige bergtoppen zoals die van de Geiselstein op de achtergrond is het een schitterend gezicht.
Tip: Loop je de route in de ‘goede’ richting van Halblech naar de Kenzenhütte, dan kun je overnachten in de berghut. Er zijn slaapzalen (16/17 bedden) en kamers voor 2, 3 en 4 personen. Ook als je niet in de hut overnacht, kun je lekker eten in de Kenzenhütte.
Hoe verder je naar het dal komt, hoe krachtiger de rivier wordt. Op enkele plekken wordt de stroming van de rivier gebruikt om energie op te wekken. De kleine stroomgebouwen zijn niet erg fraai, maar de kleine stuwmeertjes met weerspiegelende bergen zijn dat dan weer wel. En voor ons geldt ook: hoe dichter we bij het dal komt, hoe vaker de zon zich laat zien. Vlak voor Halblech trekt het helemaal open en hebben we een fantastisch uitzicht op de Bannwaldsee en de bergen erachter.
Wandeling Kenzenhütte – Halblech in het kort
- 13,7 km, 698 m omlaag en 201 m omhoog (of andersom als je bergopwaarts gaat)
- Moeilijkheidsgraad: gemiddeld
- Bekijk de wandelroute van de Kenzenhütte naar Halblech op Komoot
- Bereikbaar met het openbaar vervoer: ja, vanaf Füssen met bus 73 naar Halblech en je kunt omhoog of omlaag de Kenzenbus nemen.
Uitdagende bergwandeling van de Kenzenhütte naar de Tegelberg
De dag erna wandelen we de tweede etappe van de Himmelsstürmer-Route: van de Kenzenhütte naar de Tegelberg. Deze keer wel in de ‘goede’ richting, dus we nemen eerst weer de Kenzenbus naar de hut. Wandelschoenen goed aansnoeren, rugzak om en los geht’s! Al snel verruilen we de brede grindweg voor smalle bospaadjes. Tussen de bomen door zie ik eerst een beekje en dan… de bergen! In een keer doemen ze op als een ogenschijnlijk ontoegankelijke wand. Ogenschijnlijk want we weten: hier gaan we overheen. Ik hou van dit moment. Van de kriebels omdat je weet dat je zometeen flink power moet geven, stapje voor stapje verder gaat in komt en vervolgens dat onoverwinnelijke gevoel hebt wanneer je je omdraait en de bergen aan je voeten liggen.
Eerst zijn de toppen zijn nog in wolken gehuld, maar hoe hoger we komen, hoe meer de witte sluier wegtrekt. Als we ons halverwege op het pad naar de op 1920 meter hoog liggende Gabenschrofensattel omkeren, staan we ademloos te kijken. Wauw. Voor, naast en achter ons niets dan bergen. En dan horen we opeens een paar stenen rollen. Erik Van de Perre, de Vlaamse journalist met wie ik op pad ben, herkent het geluid: “Dat moet een gems zijn!” Het speuren is begonnen en na een paar minuten ontdekken we inderdaad het gehoornde dier dat zich sierlijk over het grijze gesteente beweegt. En nog een. En nog een! Een tiental gemzen heeft een mooi plekje in de ochtendzon gevonden. Ik ben verrukt: het is de eerste keer dat ik ze in het echt zie!
We weten ons los te rukken van dit spektakel om de laatste hoogtemeters naar de Gabenschrofensattel te maken. Vanaf hier zou je in beide richtingen een fantastisch uitzicht moeten hebben. ‘Moeten hebben’ inderdaad, want helaas zijn de wolken weer opgerukt en zitten we midden in de mist. Ach, onze broodlunch smaakt er niet minder om. En marmotten zien we ook nog! Daarna slingeren we met vele haarspeldbochten naar beneden en wandelen we over een smal paadje onder de Niederer Straußberg door. De wolken trekken weer weg en bij elke bocht hebben we weer een nieuwe blik op de Ammergauer Alpen: het is fantastisch. Net als mijn polderwandelingen-benen beginnen te zeuren van het stijgen en dalen zien we in de verte al het Tegelberghaus. Met hernieuwde energie wandelen we de laatste honderden meters en ploffen dan met een ijsje neer op het terras om van het geweldige uitzicht over het Alpenvoorland te genieten.
Wie nog energie over heeft, kan nog het klimmetje naar de Branderschofen (1881 m) maken. Vanaf hier heb je een prachtig uitzicht op de Ammergauer bergen en kun je zelfs de Zugspitze zien!
Wandeling Kenzenhütte – Halblech in het kort
- 10,3 km, 976 m omhoog, 573 m omlaag
- Moeilijkheidsgraad: zwaar
- Bekijk de wandelroute Kenzenhütte – Tegelberg op Komoot
- Bereikbaar met openbaar vervoer: ja, vanaf Füssen met bus 73 naar Halblech, met de Kenzenbus naar de Kenzenhütte. Vanaf de Tegelberg kun je met de Tegelbergbahn weer naar het dal en vanaf daar bus 78 terug naar Füssen nemen.
Van de Tegelberg naar het romantische stadje Füssen
Het is maar goed dat we zo van het uitzicht op de Tegelberg genoten hebben, want als we aan etappe 3 beginnen, hangen er wolken in het dal. Soms lijkt de zon even krachtiger te worden en zien we in de verte de meren glinsteren. We wachten niet tot de zon echt doorbreekt want voor ons liggen 11,5 pittige kilometers. Pittig omdat het steil bergafwaarts gaat, over rotsige paden waar je constant je hoofd erbij moet houden.
Hte blijkt een goede beslissing te zijn geweest want hoe lager we komen, hoe beter het zicht wordt. We komen onder de wolken en hebben daardoor vanuit elke haarspeldbocht weer een ander uitzicht op het sprookjeskasteel Schloss Neuschwanstein en het minder bekende Schloss Hohenschwangau. Achter de beide kastelen schitteren de Alpsee en de Schwansee. Prachtig!
We komen er steeds dichterbij tot we aan de voet van de kastelen staan. In het plaatste Schwangau wemelt het van de toeristen. Tot twee jaar geleden bezochten jaarlijks 1,4 miljoen mensen Schloss Neuschwanstein en daarmee is het kasteel van de meest bezochte kastelen ter wereld. Door de reisbeperkingen zijn er vandaag de dag een stuk minder bezoekers, maar de aantrekkingskracht van de kastelen in Schwangau is nog altijd erg groot en dat merk je in het plaatsje, dat zelf maar iets meer dan 3000 inwoners heeft. Vandaag laten we de kastelen voor wat het is en wandelen we verder richting Füssen. Tussen de half herfstige, half zomerse bomen door schittert het blauw van de Alpsee. Aan de andere kant van het pad gaan de rotsen steil omhoog. Het is het laatste beetje Alpen dat we zien voordat we Füssen bereiken.
Maar twee highlights staan ons nog te wachten voordat we in Füssen zijn. Eerst wandelen we over de Kalvarienberg, vanwaar je mooi zicht op Füssen hebt. Daarna komen we langs de Lechfall. Terwijl de Lech in de bergen nog een wilde stroom is, wordt de rivier vanaf deze stuw in banen geleid. Bij de Lechfall buldert het water over de 12 meter hoge stuw als een door de mens aangelegde waterval naar beneden. Schijnt de zon erop, kleurt het water extra blauw: een spectaculair gezicht. Vanaf hier is het nog een klein kwartier wandelen naar het centrum van Füssen, een mooie, kleurrijke stad waar echt veel te zien is. Daarover meer in een ander artikel (binnenkort online!).
NB. Normaal gesproken gaat etappe 3 van de Himmelsstürmer Route over de Marienbrücke, vanaf waar je het allerbeste uitzicht op Schloss Neuschwannstein hebt. Vanwege de renovatie is de brug tot eind 2022 helaas gesloten. De omleiding is goed aangegeven en gelukkig heb je vanaf het alternatieve pad ook mooi zicht op het kasteel.
Wandeling Tegelberg – Füssen in het kort
- 11,5 km, 314 m omhoog, 1221 m omlaag
- Moeilijkheidsgraad: zwaar (vooral vanwege de vele meters afdalen)
- Bereikbaar met openbaar vervoer: ja, vanaf Füssen met bus 78 naar de Tegelbergbahn en dan omhoog met de Tegelbergbahn. Je kunt de etappe ook beginnen in Füssen en omhoog lopen. Zorg er dan voor dat je op tijd bent voor de laatste rit met de Tegelbergbahn naar beneden.
Tussen én over bergen: de Kesselrunde in de Ammergauer Alpen
Als je van A naar B loopt, kun je ervoor kiezen in de bergen te overnachten of met het openbaar vervoer terug te reizen naar je startpunt. Dat kan op deze etappes van de Himmelsstürmer Route prima. Loop je liever in een rondje? Of wil je – ik begrijp het! – nog een extra nachtje in de Kenzenhütte blijven? Dan heb ik ten slotte nog een bonustip voor je: de Kesselrunde. Deze wandelroute begint en eindigt bij de Kenzenhütte. Een hele dag omringd door bergen: wat wil je nog meer?
We hebben de tijd genomen om rustig te ontbijten deze ochtend. We zijn dus zeker niet de eerste die aan deze dagwandeling beginnen. Voordeel: de zon heeft de ochtendwolken al doen verdwijnen. En zo wandelen we zelf nog door de frisse schaduw, terwijl de bergen aan de overkant steeds meer zonlicht krijgen. Kletsend overwinnen we de eerste hoogtemeters tot we plotseling allemaal stil zijn. Uit het bos klinkt een hard geluid. Een oergeluid, zou je het kunnen noemen. Onze gids van vandaag, Tom Hennemann, gebaart ons stil te zijn en snuft. ‘Ruiken jullie die zoete geur?’ vraagt hij fluisterend. Dan klinkt weer hetzelfde geluid uit het bos. ‘Het is bronsttijd,’ vertelt Tom zachtjes, ‘Wat je hoort, is het burlende mannetjeshert en wat je ruikt…’ Hij moet lachen. ‘Laten we het erop houden dat het hert nogal opgewonden is.’ We doen moeite om niet in lachen uit te barsten. Misschien zien we het hert immers wel als we stil zijn! En inderdaad, een paar minuten later wandelt het hert parmantig door een open plek in het bos. Op zoek naar een vrouwtje.
Als het hert weer het bos in verdwijnt, vervolgen we onze route omhoog. Eerst naar de Bäckenalmsattel en vervolgens nog iets hoger tot we in de ‘Kessel’ kunnen kijken. Ooit was hier een gigantische grot, waarvan het dak is ingestort. Daardoor is er een enorme, ronde krater ontstaan: de Kessel. We vervolgen onze route langs de rand van de krater; vanaf hier wordt de wandeling uitdagender. De paadjes steeds smaller en rotsiger. Een droom voor berggeiten zoals ik 😉 Maar het is hier wel van belang dat je een zekere tred en geen hoogtevrees hebt.
Bovenaan aangekomen houd ik mijn adem in. Wat. Een. Uitzicht. Aan de ene kant de Kessel en aan de andere kant een diep dal met daarachter nog meer bergtoppen. De Kesselrunde gaat vanaf hier weer naar beneden, maar een van mijn medewandelaars besluit dat hij nog een topje wil beklimmen. “Ga je mee?” roept hij terwijl hij over de bergrug naar de Hasentalkopf wandelt. Natuurlijk! Een klein halfuur en we staan op het topje: het uitzicht is zo mogelijk nog adembenemender dan daarnet. Voor ons ligt de bergrug en als we er niet zelf net overheen waren gewandeld, had ik nauwelijks kunnen gelover dat je er überhaupt overheen kon.
In de verte, een stuk lager in de bergen, zien we onze groep pauze houden. Voor ons het teken om weer terug over de bergrug te wandelen en de Kesselrunde voor te zetten. We sluiten ons aan bij de rest en wandelen het laatste stuk van de tour. De route gaat eerst steil bergafwaarts over een rotsig pad en daarna door frisgroene weides. Ik ruik de geur van warme dennenbomen die de late middagzon vangen. Als we vlakbij de Kenzenhütte zijn, hoor ik het burlende hert weer. Nog altijd op zoek naar een vrouwtje. Of alweer?
Wandeling Kesselrunde in het kort
- 6 kilometer, 460 m omhoog en omlaag (excl. stukje naar de Hasentalkopf)
- Moeilijkheidsgraad: gemiddeld, wel smalle en rotsige bergpaadjes
- Bekijk de Kesselrunde op Komoot
- Bereikbaar met het openbaar vervoer: ja, met bus 73 van Füssen naar Halblech en vanaf daar met de Kenzenbus naar de Kenzenhütte. Terug dezelfde route, maar dan andersom.
Wandelen in de Ammergauer Alpen bij Füssen met openbaar vervoer
Wél in de bergen bij Füssen wandelen, maar geen auto? Dat kan gewoon! Deze drie etappes van de Allgäuer Wandertrilogie en de dagwandeling Kesselrunde zijn ook bereikbaar met het openbaar vervoer. Tussen Füssen en Halblech rijdt bus 73 en tussen Füssen en de Tegelbergbahn rijdt bus 78. Met beide bussen kun je gratis reizen als je van je accommodatie een Gästekarte krijgt. Vanaf de wandelparkeerplaats in Halblech gaat een paar keer per dag de speciale Kenzenbus omhoog. Omlaag kan natuurlijk ook. Hiervoor moet je een extra ticket kopen. Ook voor de Tegelbergbahn heb je een apart ticket nodig. Als je omlaag wilt met de Tegelbergbahn, houd er dan rekening mee dat de laatste rit naar beneden om 16:45 uur (zomerseizoen 2022) is. En denk eraan: op dit moment moet je in het openbaar vervoer, en dus ook in de berglift, een mondkapje dragen (laatste update: juni 2022).
Lekker slapen: hoteltips voor Füssen en Halblech
- Kies je Füssen als uitvalsbasis om te wandelen? Dan is Hotel Sonne een aanrader. Het hotel ligt aan de rand van het historisch centrum, op een kleine vijf minuten lopen van het station. Daar is ook de bushalte, dus makkelijk als je de wandelingen met het openbaar vervoer wilt bereiken. De kamers zijn hip, modern, maar met een knipoog naar de koninkijke historie van Füssen. ’s Ochtends eet je in het restaurant een uitgebreid ontbijt, ’s avonds verandert het in een vlotte bar/brasserie/ontmoetingsplek: restaurant RIWA.
- Alternatief kun je ook Halblech als uitvalsbasis kiezen voor deze wandelingen op de Himmelsstürmer-Route in de Allgäu. Vlakbij het gelijknamige meer ligt Hotel Bannwaldsee, een rustiek hotel dat direct aan het bos grenst. Er is een mooi zwembad en wellness-gedeelte, en in het restaurant worden ’s avonds zowel typisch lokale specialiteiten als moderne varianten hiervan geserveerd. De dichtstbijzijnde bushalte is Buching Sesselbahn, op een kleine tien minuten lopen.
Lekker eten: restauranttips voor Füssen en omgeving
- Stap je de Bierstube van Hotel Hirsch in Füssen binnen, ben je meteen relaxed. Combineer de sfeer van een café met de Allgäuer keuken en je hebt een geslaagd etentje. Perfect om neer te ploffen na een dag wandelen!
- Toen ik de Spinatknödel van Hotel Frühlingsgarten in Füssen at, was ik meteen verkocht. Een stevige maaltijd met de typische smaak van de kaas uit de Allgäu, opgefrist met een dikke vruchtensaus: mmm!
- Een mooie combinatie van lokale gerechten zoals oma ze zou serveren en anders-dan-andere gerechten met een bijzondere touch: dat staat er op de kaart van Gasthaus zum Schwanen. Geserveerd met de allergrootste glimlach en op wens een tip voor een lekker drankje.
- Ten slotte nog een bonustip voor een restaurant dat uit de route ligt, maar wél de moeite waard is. De Buchenbergalm is een gezellige berghut op 1140 meter hoogte met een fantastisch uitzicht op het Vooralpenland. Je komt er wandelend vanuit het dal of met de stoeltjeslift Buchenbergbahn.
– Disclaimer: ik werd voor de reis naar de Ostallgäu uitgenodigd door het Tourismusverband Ostallgäu, Füssen Tourismus und Marketing en de Allgäu GmbH. Het enthousiasme dat je leest, is zoals altijd 100% dat van mij.-
